ĐỀN VÀNG QUỲ TRƯỚC DÂNG HOA

Thứ bảy - 30/04/2022 09:45

Bức tranh lễ hội Dâng hoa sinh động nơi các xứ đạo – nhà thờ vào mỗi tháng 5 này như đã khởi hành từ một “chiều sâu đức tin, được diễn tả trong một chiều rộng của lòng đạo, giữa bát ngát thênh thang của mùa màng thời vụ”.

ĐỀN VÀNG QUỲ TRƯỚC DÂNG HOA

Francis Assisi Lê Đình Bảng

Đền vàng, quỳ trước dâng hoa
Trông lên tháp bảo, thấy tòa Ba Ngôi
Mười hai nhân đức gương soi
Kính thân Đức Mẹ đời đời ngửa trông

(Nghinh Hoa Tụng Kỳ Chương, 29-32)

1. Từ sau Chúa nhật Phục sinh, lịch sinh hoạt phụng vụ hằng năm của nhà đạo mình xem ra có vẻ chùng chậm, lơi nhịp và êm ả hơn. Tôi có cảm tưởng, Tuần Bát nhật, ít nhiều như là những ngày nghỉ ngơi buổi nông nhàn sau gặt hái phơi phong để lấy hơi để thêm sức, đặng bước vào mùa Thường niên miệt mài, kéo dài mãi tới mùa Vọng, Giáng sinh. Tuy nhiên, trên suốt hành trình ấy, vẫn đan xen một số trạm dừng mang ý nghĩa chuyển tiếp – giao mùa. Chẳn hạn, thạng 5 Dâng hoa và tháng 10 Mân côi. Chẳng hạn tháng 6 mừng kính Trái Tim Chúa Giêsu – Thánh hóa – Truyền chức – Tấn phong và tháng 8 Khấn dòng, hành hương Đức Mẹ La-Vang vv… Đấy là chưa kể phiên chầu lượt, tuần đại phúc hoặc lễ bổn mạng của các xứ đạo, dòng tu. Đã thành cái nếp truyền đời, sức sống đức tin – lòng đạo cứ thế mà chuyển động, tiếp biến, thăng hoa rất điều độ, nhịp nhàng. Đặc biệt, tháng 5 và tháng 10 dâng kính Đức Mẹ – trong cảm nhận và tâm thức của dân gian – lại trùng hợp với thời vụ, mùa màng: Lúa chiêm nắng hạn, lúa mùa mưa giông.

Riêng tháng 5 Dâng hoa, từ lâu rồi, đã là chuỗi ngày lễ hội xôn xao nơi xứ đạo – làng quê. Có ai về miền đạo ở đồng bằng Bắc bộ mà xem. Đây là dịp “khánh hạ”, chuyển đổi thời tiết khí hậu từ Xuân sang Hè, từ phấn chấn, ôn hòa sang oi nồng, khô khát. Bà con ta vẫn có thói quen “cầu mát, cầu mưa” xin trời đất mở huệ từ bi cho mùa màng tốt tươi, cho cuộc sống thong dong, no ấm. Lễ hội Dâng hoa, do đó, được tổ chức, cử hành và tham gia rất bài bản, có kinh văn rõ rệt. Nó chuyên chở trọn vẹn tâm tình đạo hạnh thiêng liêng, đồng thời thể hiện được những cung cách phụng thờ qua nhiều nét vẻ nghệ thuật: từ âm nhạc (cung điệu) đến thi ca (vãn); từ sân khấu cung đình (nhà thờ) đến sân khấu dân gian (các dâu hoa, giáp hoa); từ rước sách, kiệu cờ đến phục trang, hóa trang, sắc màu, đàn phách chộn rộn từng xóm từng thôn. Không thể cầm lòng được. Nó cuốn hút người ta vào cuộc.Ngấm từ trong máu ngấm ra.

Đội ơn Đức Mẹ nhân từ
Đã cho con mọn ngây thơ ngợi mừng
Tấm lòng xin với hoa dâng
Giãi niềm thảo kính vốn từng thần hôn

(Nghinh Hoa Tụng Kỳ Chương, 103-106)

2. Ai trong chúng ta đã kinh qua một phần đời mình trong khung cảnh đồng đất thanh bình, trong quan hệ xóm làng chân chất, thân thương và trong tâm tình trẩy hội lên đền, ắt phải ngộ ra thế nào là mang tình nhà ra làm nghĩa đạo, là đem cuộc sống riêng tư hòa quyện vào việc chung. Nói khác đi, dù đến xem – nghe hay hiệp thông cầu nguyện, thì qua lễ hội Dâng hoa, người ta vẫn muốn giãi bày những ước vọng trong sáng nhất, tinh ròng nhất. Đó là được thanh thỏa về tinh thần, được gửi gắm những tân toan đời mình vào cõi thánh thiêng, được hòa nhập việc phần xác vào việc phần hồn của những người con thảo với mẹ hiền.

278180189 299993535493923 1296025968311583237 n

Chúng con đang chốn phong đào
Mong gieo hạt giống, e vào bụi gai
Cậy trông Đức Mẹ nhân thay
Rủ thương vì chúc tụng này cùng hoa

(Nghinh Hoa Tụng Kỳ Chương, 88-90)

Phải chăng, đây cũng là một trong những cách lý giải vì sao những hội hè lễ lạt về Đức Mẹ, về Phật Bà Quan Âm, về Thiên Lý Thánh Mẫu, về tổ mẫu Âu Cơ, về bà chúa Liễu Hạnh… luôn tỏa ra sức hấp dẫn diệu kỳ. Và phải chăng trong cảm thức tín ngưỡng của dân gian đã sẵn có một thứ linh đạo thánh nữ rồi vậy? Cho nên, xuất phát từ những nhu cầu trên, từ buổi đầu đón nhận Tin Mừng, cha ông ta đã sớm biết vận dụng văn hóa nghệ thuật làm phương tiện “tải đạo”, dùng thi ca, âm nhạc, vũ dạo để diễn tả đức tin. Lòng đạo ấy, xuyên suốt chiều dài lịch sử gần 500 năm (kể từ 1533 đến nay), vẫn tồn tại, sinh hoa, kết trái. Không thể bảo là nông cạn, tầm thường được. Kể cả cụm từ “Lòng đạo đức bình dân” mà xưa nay ta quen dùng cũng cần phải được xem xét lại sao cho xứng hợp, công bằng hơn, trân trọng hơn. Chẳng hạn, nên sử dụng cụm từ “Lòng đạo đức dân gian”

Tóm lại, bức tranh lễ hội Dâng hoa sinh động nơi các xứ đạo – nhà thờ vào mỗi tháng 5 này như đã khởi hành từ một “chiều sâu đức tin, được diễn tả trong một chiều rộng của lòng đạo, giữa bát ngát thênh thang của mùa màng thời vụ”. Lễ hội Dâng hoa tập hợp muôn hình muôn vẻ của nhiều địa phương, của nhiều truyền thống văn hóa tâm linh, của một rừng sắc hương nguyện cầu Mẹ.

Đức Bà thờ Chúa một bề
Hoa quỳ chăm chắm hướng về thái dương
Tội nguyên không nhiễm khác thường
Hoa sen trên nước chẳng vương bùn lầm
Lòng đầy thánh sủng giáng lâm
Hoa lê tuyết đượm mùi thơm khác vời
Tuổi cao phúc đức càng đầy
Lạ lùng hoa cúc nở ngày vãn thâu
Tòa cao thần thánh kính chầu
Hoa mai đỉnh núi nở đầu trăm hoa
Muôn loài cảm mến âu ca
Hoa đơn phú quý gần xa vui vầy
Các ơn Chúa phó trong tay
Hoa lan vương giả hương bay ngạt ngào

(Nghinh Hoa Tụng Kỳ Chương, 65-78)

Chúng ta cùng ngâm ngợi trích đoạn này từ kinh vãn Dâng Hoa Đức Bà, một trong rất ít những tác phẩm được đánh giá là bài bản và giàu tính nghệ thuật nhất của kho tàng văn học dân gian Công giáo Việt Nam. Vâng, có cả một vườn hoa nghìn tía muôn hồng kính dâng lên trước toà Mẹ: mai,quỳ, lê, sen, cúc, lan và mẫu đơn.