TRI ÂN CHA ALEXANDRE DE RHODES

ĐỀ XUẤT VINH DANH NGƯỜI CÓ CÔNG LỚN TẠO RA CHỮ QUỐC NGỮ
Viết Tuân 
Nguồn tin: vnexpress.net

Chiều 09.4.2019, tại toạ đàm ở Hà Nội, giáo sư Nguyễn Đăng Hưng (Viện trưởng Vinh danh chữ quốc ngữ và bảo tồn tiếng Việt) cho biết, ông đang vận động tổ chức hội thảo khoa học quốc tế về chữ quốc ngữ.
Hội thảo dự kiến diễn ra ngày 28/12 tại Đà Nẵng, dịp kỷ niệm vua Khải Định ra chiếu bỏ chữ Hán, dùng quốc ngữ (28/12/1918). Hàng trăm học giả trong nước và thế giới sẽ được mời dự nhằm phân tích rõ những vấn đề còn ý kiến khác nhau về lịch sử hình thành chữ quốc ngữ. "Đây cũng là dịp vinh danh giáo sĩ Alexandre de Rhodes, người có công lớn sáng tạo ra chữ quốc ngữ", giáo sư Hưng bày tỏ.

Sau đó, nhóm các nhà nghiên cứu do giáo sư Hưng đứng đầu sẽ dựng không gian vinh danh chữ quốc ngữ, dự kiến đặt tại Thanh Chiêm (Quảng Nam) – nơi đầu tiên các giáo sĩ Bồ Đào Nha đặt chân tới Việt Nam thế kỷ 17, bắt đầu viết tiếng Việt bằng ký tự Latinh.
Tại đây sẽ có tượng Alexandre de Rhodes; thư viện trưng bày tài liệu về quá trình hình thành, phát triển chữ quốc ngữ; không gian biểu diễn nghệ thuật truyền thống... "Đến đây, mọi người sẽ hiểu về lịch sử chữ quốc ngữ và những người góp công lớn để hình thành ngôn ngữ của đất nước như hiện nay", ông Hưng kỳ vọng.
Đồng cảm với ý tưởng này, đạo diễn Trần Văn Thuỷ cho hay luôn trăn trở làm phim về Alexandre de Rhodes và chữ quốc ngữ. "Trước đây, có người học chữ Hán mười năm chưa chắc đã biết đọc, biết viết. Nhưng với quốc ngữ, trẻ em chỉ mấy tháng là đọc thông, viết thạo nên việc giữ gìn và tôn vinh ngôn ngữ này là trách nhiệm của mỗi người Việt Nam", đạo diễn chia sẻ.
Tuy nhiên, tiến sĩ ngôn ngữ Đào Tiến Thi lại băn khoăn về thời điểm chữ quốc ngữ được coi là ngôn ngữ chính thức của đất nước. Ông phân tích, chữ viết này ra đời từ thế kỷ 17 nhưng chủ yếu được dùng trong hệ thống nhà thờ. Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, tầng lớp trí thức tiên phong của Việt Nam thổi bùng lên phong trào cổ suý dùng chữ quốc ngữ. Khi đó, chữ viết này mới được thừa nhận.

Vì vậy, thời điểm vua Khải Định ra chỉ dụ bỏ chữ Hán, dùng quốc ngữ cuối năm 1918 "không có nhiều ý nghĩa". Bởi khi đó nhà Nguyễn chỉ còn quản lý Trung kỳ. Bắc kỳ và Nam kỳ do Pháp bảo hộ đã dùng chữ quốc ngữ từ lâu.
Tiến sĩ Thi nhận định, lựa mốc thời gian chữ quốc ngữ được coi là ngôn ngữ chính thức của nước ta đòi hỏi nghiên cứu khoa học và nghiêm túc. Ông chưa đưa ra kết luận mà gợi ý: Sự ra đời của Gia Định báo năm 1865 là tờ báo quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam; Đông Kinh Nghĩa Thục (1907), trường đầu tiên dạy chữ quốc ngữ; Đại Nam Đồng Văn nhật báo (1892); Đông Dương tạp chí (1913)...
Đáp lại, giáo sư Hưng cho rằng, chữ quốc ngữ ra đời trong giai đoạn lịch sử điêu linh của dân tộc nên cần nhìn vấn đề theo hướng có lợi cho đất nước để tìm tiếng nói chung.

Tại toạ đàm, các đại biểu được xem đoạn phim tài liệu ngắn về sự kiện dựng bia tri ân Alexandre de Rhodes tại nghĩa trang Armenia, thành phố Isfahan, Iran cuối năm 2018. Trong phim, hai tấm bia đá được nhóm trí thức người Việt làm ở Quảng Nam, khắc dòng chữ bằng tiếng Việt, Anh, Pháp, Iran: "Tri ân cha Alexandre de Rhodes có đóng góp to lớn trong việc tạo tác chữ Quốc ngữ – chữ Việt viết theo ký tự Latinh".
Tại buổi lễ đó, giáo sư Hưng nói sự ra đời và phổ biến chữ quốc ngữ có công sức của nhiều thế hệ, từ các giáo sĩ Bồ Đào Nha, Pháp, Ý, Tây Ban Nha, cộng tác viên người Việt đến các học giả Trương Vĩnh Ký, Lương Đình Của, Phạm Quỳnh, Phan Kế Bính, Phan Châu Trinh, Phan Bội Châu, Huỳnh Thúc Kháng, Hoàng Xuân Hãn, Hữu Đang...
"Nhưng công đầu thuộc về cha Alexandre de Rhodes. Năm 1651, dựa theo công trình của các giáo sĩ Bồ Đào Nha trước đó, ngài bổ sung và hoàn thiện, cho ra đời tại Roma cuốn từ điển Việt Bồ La, là công bố khoa học đầu tiên của chữ quốc ngữ, dùng ký tự Latinh ghi âm tiếng Việt. Đây là nỗ lực khổ luyện cá nhân hiếm có của ngài", giáo sư Hưng nói trước mộ Alexandre de Rhodes.

AI LÀ NGƯỜI CÓ CÔNG ĐẦU VỚI CHỮ QUỐC NGỮ VIỆT NAM?
Tâm Anh
Nguồn : baomoi.com

Giáo sĩ Alexandre de Rhode được nhiều chuyên gia, học giả đánh giá có đóng góp to lớn đối với sự ra đời chữ quốc ngữ Việt Nam.
Các chuyên gia, học giả trong và ngoài nước đã dành nhiều thời gian tìm hiểu xem ai là người có công đầu với chữ quốc ngữ Việt Nam. Đề tài này đã được bàn thảo, tranh luận suốt nhiều năm và cái tên được nhắc đến nhiều nhất là Alexandre de Rhodes.

Cha Alexandre de Rhodes (phiên âm Hán Việt là A Lịch Sơn Đắc Lộ, 15.03.1591 – 05.11.1660) là một nhà truyền giáo Dòng Tên và một nhà ngôn ngữ học người Avignon, được người dân Việt Nam và thế giới biết đến rộng rãi qua 2 quyển sách : Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum ( Tự điển An Nam – Bồ Đào Nha – Latin, gọi tắt Tự điển Việt – Bồ – La) và Phép giảng tám ngày bằng quốc ngữ được tòa thánh La Mã cho xuất bản năm 1651. Ngài được đánh giá là người có công hoàn thiện chữ quốc ngữ thông qua việc tu chỉnh, biên soạn hai tác phẩm trên. Chính vì vậy, từ lâu giáo sĩ này được coi là một trong những tên tuổi lớn có công lớn trong việc tạo ra chữ quốc ngữ.
Để tưởng nhớ công lao của giáo sĩ Alexandre de Rhodes trong việc sáng chế và làm cho chữ quốc ngữ ngày càng hoàn hảo, một bia kỷ niệm khắc tên ông đã được dựng bên hồ Hoàn Kiếm ở Hà Nội vào năm 1941. Đến năm 1955, tên của giáo sĩ này được đặt cho một con đường ở trung tâm Sài Gòn năm 1955.
Rất nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu đánh giá cao vai trò của giáo sĩ Alexandre de Rhodes đối với chữ quốc ngữ của Việt Nam. Cụ thể, vào năm 1950, Giáo sư Dương Quảng Hàm đánh giá giáo sĩ người Pháp này là người có công nhất và là người đầu tiên đem in những cuốn sách bằng chữ quốc ngữ.
Nhà nghiên cứu Võ Long Tê cũng gây chú ý khi đưa ra nhận xét: “Đành rằng giáo sĩ Alexandre de Rhodes không phải là người duy nhất đã sáng chế và làm cho chữ quốc ngữ trở nên hoàn hảo nhưng lịch sử vẫn xem vị giáo sĩ này là thủy tổ chữ quốc ngữ vì đã có công thử thách chữ quốc ngữ trong các lĩnh vực soạn sách tự điển, văn phạm, giáo lý và nhất là phổ biến rộng rãi chữ quốc ngữ bằng những tác phẩm ấn loát tại nhà in của Thánh bộ Truyền giáo tại La Mã”.
Có chung quan điểm trên, nhà nghiên cứu Hoàng Tiến nhắc lại vai trò của giáo sĩ Alexandre de Rhodes trong đề tài khoa học cấp nhà nước: Chữ quốc ngữ và cuộc cách mạng chữ viết đầu thế kỷ 20 được xuất bản năm 1994. Ông nhận đinh :
“Cha cố người Pháp Alexandre de Rhodes là một nhà bác học rất giỏi về khoa ngôn ngữ đã tới Việt Nam và giảng đạo bằng tiếng Việt. Tất nhiên, việc này có công sức đóng góp của nhiều người, nhưng ông là đại diện và giữ công đầu”.

Hình ảnh và ghi chú theo Anh Trần Văn Trường,
Giám đốc VYC Travel, Esfahan, Iran, ngày 21/3/2017.

Anh Trần Văn Trường, một người con đất Việt, là hướng dẫn viên du lịch, đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều nền văn hóa nhưng trong lòng vẫn mong ngóng một điều, đó là được tới tận nơi ngài Alexander De Rhodes an nghỉ tại một nghĩa trang công giáo của người Armenia, nằm ở ngoại ô của thành phố Esfahan, Iran, để tìm thăm và đặt lên mộ ngài một bó hoa và nói nên lời cảm tạ từ đáy lòng.

Vào một buổi lễ khánh thành long trọng, Bia tri ân đã chính thức được trân trọng đặt tại mộ phần cha Alexandre de Rhodes sáng ngày 05.11.2018, nhân ngày giỗ thứ 358 của cha tại thành phố Isfahan, Iran, với dòng chữ :
“Tri ân Cha Alexandre de Rhodes đã đóng góp to lớn trong việc tạo tác Chữ Quốc Ngữ – chữ Việt viết theo ký tự Latinh” (We are very grateful to Father Alexandre de Rhodes who contributed greatly to the creation of Chữ Quốc Ngữ, Vietnamese script using the Latin alphabet).