NGƯỜI CA CÔNG CỦA THƯỢNG ĐẾ

Năm  1973,  lần  đầu  tiên  tôi  được  đọc  tập  thơ  Gitanjali  của  thi  hào  Ấn  Độ Rabindranath Tagore qua bản dịch Việt ngữ của Đỗ-khánh-Hoan có tựa đề “Lời dâng”, An Tiêm xuất bản năm 1973.
Thú thực tôi chẳng hiểu gì cả, và tên tuổi của Tagore đối với tôi vẫn còn xa lạ.  Có  lẽ  lúc ấy  tôi  mới  20  tuổi,  còn quá trẻ chăng? Đúng hơn tôi không có đủ trình độ và tâm hồn để hiểu được Tagore.  Mãi  đến  năm  1980,  tình  cờ đọc lại tập thơ ấy, tôi mới cảm thấy bị Tagore chinh phục. Mặc dù qua bản dịch, nhưng những đoản khúc của Tagore thật diệu vời, ngôn ngữ thi ca của Tagore thật giàu hình tượng, màu sắc, âm nhạc và nhất là rất gần gũi những tâm tình cầu nguyện Kitô giáo. Cũng năm đó, tôi được khấn trọn, và trong tuần tĩnh tâm một mình ở Tam Hà,Thủ Đức, không có cha giảng phòng, tôi đã rút lui vào nơi cô tịch để tĩnh tâm với Tagore.Tôi không ngờ thi sĩ Tagore, một nhà thơ Ấn Độ giáo, lại có những tâm tình cầu nguyện gần gũi với tôi đến thế. Để rồi từ đó, tôi học thuộc lòng những rung cảm của Tagore. Băng nhạc cassette và tập ca khúc “ Lời tôi ca” là kết quả 8 năm trời cưu mang mà tôi đã thực hiện năm 1988 như là những đồng cảm đồng điệu với Tagore, dù chưa bao giờ tôi được học hành nghiên cứu về nhà thơ khả kính này.

* * *

Xin chia sẻ với các bạn trẻ trong ca đoàn về một trong những hình ảnh và cảm xúc của Tagore đã làm cho tôi thích thú. Có lẽ hình ảnh này cũng thích hợp với các bạn trẻ. Đó là hình ảnh” Người ca công của Thượng Đế” mà Tagore đã muốn hoá thân trong tác phẩm của ông, và chúng ta ít nhiều cũng cảm thấy “người ca công” ấy là chính chúng ta.

Ta hãy nghe chàng ca công tự sự:

Tôi đã được mời dự đại hội trần gian;
Đời tôi thật có ân phúc diễm kiều.
Đến đây tôi đã được nhìn và được nghe.
Tại hội vui này, phần tôi là mang đàn dạo khúc; Và tôi đã làm hết sức mình…
Tôi tới đây để hát hầu Người. Trong căn phòng thênh thang này, tôi sẽ ngồi vào một xó.
Trong thế giới của Người tôi hoàn toàn thất nghiệp;
Cuộc đời vô dụng của tôi
chỉ còn biết rắc gieo giai điệu không ngừng.

(Lời Dâng, 15,16)

Chàng ca công của chúng ta lặng thầm kiên nhẫn đợi chờ đến phiên được hát dâng Thượng Đế, dầu lúc khuya khoắt hay trong ánh ban mai, chàng cảm thấy niềm vinh dự đến trước mặt Thượng Đế. Để rồi, chàng cất tiếng:

Khi Người ban lệnh cất lời ca, Tôi thấy tim mình như rạn nứt, vì hãnh diện khôn cùng.
Ngước nhìn mặt Người, mắt tôi ứa lệ. Những gì trong tôi lỗi điệu, đục khàn Đã biến thành hoà khúc dịu êm.
Như chim vui náo nức băng qua biển cả, Lòng tôi đê mê giang cánh bay xa.

Chàng vẫn thường hồn nhiên tự hào:

Tôi biết lời tôi ca làm Người vui thích,
Và tôi biết:
Chỉ khi khoác áo ca công
Tôi mới đến trước mặt Người.
Lời tôi ca vươn cánh rộng dài bay đến nhẹ vuốt chân Người,
Bàn chân trước kia nào dám ước mơ chạm tới.

Chàng hát say mê, đến nỗi trong cơn đê mê, chàng tự thú:
Say nhừ vì nguồn vui ca hát,
Tôi quên bẵng thân mình;
Tôi gọi Người là Bạn, Thượng Đế của lòng tôi. (LD, 2)

Đối với chàng, ca hát là một niềm vui, một hạnh phúc, hơn thế nữa ca hát trước mặt Thượng Đế lại là một Ân huệ vô ngần; chẳng phải vì chàng là một danh ca lừng lẫy, cũng chẳng phải tiếng hát của chàng ngọt ngào điêu luyện, chàng biết thân phận của mình chỉ  là một chàng ca công nghèo hèn khốn khổ.
Chàng kể cho chúng ta câu chuyện đẹp như một huyền thoại, như một giấc mơ, khi nói đến sự chiếu cố của Thượng Đế trên cuộc đời của chàng:

Rời ngôi báu, Người tới đứng ở cửa nhà tôi,
ngôi nhà tranh đơn sơ.
Tôi đang hát một mình trong xó tối;
Điệu du dương quyến rũ tai Người.
Rời hoàng cung, Người đến đứng ở cửa nhà tôi,
ngôi nhà tranh đơn sơ.
Trong cung điện chẳng thiếu gì nhạc sư lừng lẫy; Ở đó người ta ca, người ta hát suốt ngày đêm. Nhưng đơn khúc của nhạc công này non dại
đã khiến lòng Người vấn vương. Một ca khúc nhỏ bé, bi ai
đã hoà vào bản nhạc trần gian vĩ đại; Với bông hoa làm giải thưởng,
Người đã rời hoàng cung, dừng bước ở cửa nhà tôi, Ngôi nhà tranh đơn sơ. (LD,49)

Thượng-Đế, vị Quân vương, vị Ca trưởng tối cao của chàng không những chỉ biết lắng nghe tiếng đàn ca non nớt của chàng, mà Ngài còn là người Nghệ sĩ toàn bích, là Bài  ca tuyệt diệu, là Cây  đàn  muôn điệu.  Lời  Ngài ca, tiếng Ngài hát không một danh ca nào sánh được. Trước mặt Ngài, mọi loài chỉ còn biết kính lạy, và chàng ca công của chúng ta chỉ còn biết  rưng rưng nước mắt vì thấy nỗi bất lực của mình.

Hãy nghe chàng thở than cùng Thượng Đế:
Tôi không hiểu lời Người đang hát , Người ơi! Tôi lắng nghe im lặng, ngỡ ngàng.
Ánh âm bản Người sáng tạo soi sáng cùng thế giới.
Hơi thở cuộc đời trong giai khúc Người gieo
lan toả mọi phương trời.
Giòng suối thiêng liêng trong điệu khúc Người tấu
vượt từng vách đá cản đường rồi buông mình chảy miết.
Lòng tôi khát khao nhập vào bài ca Người hát,
song hoài công cất tiếng chẳng thành.
Tôi muốn nói, nhưng lời lại rã rời lạc điệu; Sượng sùng tôi nức nở lệ rơi.
A ha! Người đã giam tim tôi
trong lưới nhạc trùng trùng. (LD,3)
 

Vậy thì, trước mặt Thượng Đế, chàng hát những gì? Và lời chàng ca có gì để cho Thượng đế phải vui thích?